Autisme en seksueel misbruik

Foto door Anete Lusina op Pexels.com

Een autistische jongen die nog niet weet dat zijn plasser in zijn broek moet blijven, op een leeftijd waarop anderen dat wel weten. Een autistisch meisje dat ‘makkelijk’ wordt genoemd omdat je haar snel kan verleiden tot seks. Een autistische jongen die alleen op zichzelf gericht is tijdens de daad en bovendien geen subtiele nee-hints weet te accepteren. En dan zijn er nog de jongeren die worstelen met complexe vraagstukken over gender en geaardheid en dat soms op onverwachte wijze uiten, wat door de omgeving maar raar gevonden wordt. 

Lange tijd ging het, als het over autisme en seksueel misbruik ging, voornamelijk over alles wat mensen met autisme zelf allemaal fout doen. En alsof dat een vrijbrief is om dan ook maar fout terug te doen, wordt er verder nauwelijks aandacht besteed aan de risico’s die mensen met autisme op seksueel gebied lopen.

Wat je ziet is niet wat er echt gebeurt

Dat meisje wat zo makkelijk te verleiden is tot seks, voelt zich daar later helemaal niet goed bij. Ze vond er niks aan, het deed zeer. Ze wilde ook helemaal niet met die jongen. Eigenlijk wil ze helemaal niet met jongens, ze wilde dat ze haar maar eens met rust lieten. Maar ze zeggen allemaal dat ze zo mooi is en zo lekker en het voelt telkens net of ze iets verplicht is. Een jongen zei zelfs: ‘Je kan uitdagen en dan van jongens verwachten dat ze zich in kunnen houden.’ Ze probeert nu niet uit te dagen maar ze weet eigenlijk niet wat ze wel of niet hoort te doen. Ze probeert bijvoorbeeld om niemand te zoenen maar vaak zoenen de jongens haar, net als ze het niet verwacht. Ze reageert niet zo snel als haar vriendinnen. Die trekken snel hun hoofd weg en geven een grote mond. Maar bij haar gebeurt het allemaal, nog voor ze kan bedenken wat ze moet zeggen. 

De jongen die zijn plasser nog wel eens uit zijn broek haalt, heeft ook een slechte ervaring. Er was een man op de zwemclub die zei dat hij echt een mooie piemel had. Of die man er even naar mocht kijken. De man wachtte helemaal niet op antwoord en hij deed ook meer dan kijken. Eerst had de jongen zich trots gevoeld, vanwege dat ‘mooie piemel’. Maar de man zat met zijn handen aan hem en even later haalde hij zijn eigen piemel tevoorschijn en duwde die in de hand van de jongen. Hij wilde niet aangeraakt worden, hij wilde de piemel van een ander helemaal niet aanraken, maar het was al gebeurd. 

En de jongen die alleen maar op zichzelf gericht lijkt, wilde ook wel dat het anders was. Zijn relaties lopen altijd anders dan hij verwacht. Hij heeft ook ineens een vriendin, die bij hem is gaan wonen. Op een dag was ze er gewoon: haar kleren lagen in zijn kast en haar tandenborstel ligt in zijn badkamer, dus ze woont er. Maar hij vindt haar niet leuk en hij wil helemaal niet samenwonen. Maar kan je zeggen dat je niet wilt samenwonen, als je wel af en toe seks hebt, samen? Hij voelt dat hij iets fout doet. Maar hoe het dan wel moet, dat weet hij niet. Daarom gaat hij maar stug door.

De invloed van de afwijkende omgeving

Je denkt bij sommige voorbeelden misschien niet meteen aan seksueel misbruik, omdat er geen man uit de bosjes springt die iemand van de fiets trekt. Toch gaat het in alle gevallen om seks die echt niet gewenst is. 

Er zijn verschillende redenen waarom meisjes en vrouwen maar ook jongens en mannen met autisme extra veel risico lopen het slachtoffer te worden van seksueel misbruik, zowel het overduidelijke als het subtiele. 

Allereerst is er de omgeving. Sommige mensen met autisme hebben speciale begeleiding nodig en wonen in een begeleid-wonen project of in een instituut. Dat is op zich al risicovol omdat alle goede bedoelingen ten spijt niet alle begeleiders dat beroep kozen met goede bedoelingen. Door de onderbezetting qua personeel ontstaan ook gevaarlijke situaties tussen de jongeren onderling, door te weinig toezicht en te weinig tijd voor begeleidende gesprekken die bij dit onderwerp horen. 

Te vaak wordt de kwetsbare groep met internaliserende problemen als autisme en angsten ook nog eens gemengd met de op een geheel andere manier kwetsbare groep die externaliserende problemen zoals agressie en de neiging tot criminaliteit laat zien. Een klein beetje agressief ‘gas’ kan er al toe leiden dat iemand met autisme maar toegeeft, omdat die geen idee heeft hoe zich hiertegen te verdedigen. 

Drugsdealers en andere criminelen weten deze locaties goed te vinden. Zoals ik net al beschreef is iemand met autisme er seksueel ingeluisd voor die het zelf in de gaten heeft. En wat met seks kan, kan het ook makkelijk met drugs. En deze dealers, ook niet gek en nooit vies van een extra centje, zien dan weer dat wat met drugs kan, ook met seks kan. Niet zelden beunen ze bij als loverboy of pimp, afijn, dit verhaal kunnen jullie zelf ook wel afmaken. 

De invloed van autisme

Daarnaast is er het autisme zelf. Ik noem een aantal mogelijke valkuilen.

• De al genoemde jongere ontwikkeling op seksueel gebied kan voor misverstanden in de communicatie zorgen. Maar ook een vooruitlopende ontwikkeling komt voor en ook die signalen kunnen voor onbegrip en misbruik zorgen. 
  
• Vertraagde informatieverwerking leidt tot een vertraagde reactie. 

• Context blindheid zorgt dat het spel wat leidt tot seks te laat wordt herkent, zodat het niet wordt gestopt. Een kusje hier is anders dan een kusje daar, maar dat moet je wel weten.

• Problemen met taal: wel willen zeggen wat je wel of niet wilt, maar het niet kunnen. 
  
• TOM problemen, die leiden tot de neiging om alles op het zelf te betrekken: dit is mij overkomen, dus het is mijn schuld, dus ik kan nu niet meer nee zeggen.
  
• Zie hier ook haperingen in het oorzaak gevolg denken: als ik dit doe, dan moet ik ook dat doen. 
  
• Dit heeft veel overeenkomsten met de scripts die mensen met autisme hebben om zich staande te houden: dit ging de eerste keer zo, dus het moet altijd zo, ook al was het niet leuk, passend of wat ik wil.   

Welke kenmerken precies bij wie voor welke problemen met seks zorgen, is per individu anders, omdat autisme zich nu eenmaal bij iedereen anders uit. De eigen persoonlijkheid speelt hier een rol, net als de opvoeding en de omgeving, maar ook de mate waarin welk gebied autistische trekken vertoont. Iemand bij wie rigide of stug denken op de voorgrond staat en die heeft geleerd om altijd ‘nee’ te zeggen, zal minder snel in de problemen komen, maar ook minder snel of niet een seksuele relatie kunnen aangaan. 

De kenmerken van autisme kunnen al op zeer jonge leeftijd tot seksueel geweld leiden, met verschrikkelijke gevolgen voor de psychische gezondheid later. 

Voor vrouwen zonder autisme is zo’n verraad, zo’n inbreuk om de eigenheid al haast niet te verteren. Het laat levenslange sporen achter: minder vertrouwen in anderen, minder of geen plezier in seks, een lager zelfbeeld, weinig vertrouwen in het eigen beoordelingsvermogen en een blijvend gevoel van onveiligheid. 

Hoe moet dat zijn voor iemand de wereld in fragmenten waarneemt? Die zichzelf als schuldige ziet? Of die zich vanwege de jonge leeftijd, de schok en het autisme niet goed kan herinneren wat er is gebeurd? Of omdat het script nu eenmaal in herhalingen valt, telkens weer in vervelende situaties beland?  

De invloed van ons

Wij zijn er ook. Wij, de maatschappij. Wat kunnen wij doen? 

Voor het schrijven van mijn boek ‘Wegwijs rondom autisme’ zocht ik naar onderzoeken en opiniestukken over seksueel geweld en autisme. Alle begeleiders en hulpverleners weten dat het bestaat, er wordt ook verwezen naar onderzoeken, maar de onderzoeken zelf zijn weg of zo goed verborgen dat ik ze niet kon vinden. Voor deze blog deed ik die zoektocht opnieuw. Tot ik dacht: ‘Maar we weten het al. Ook zonder het onderzoek. Je hebt geen cijfer nodig om liever te zijn. Ik heb geen cijfers nodig om deze blog te schrijven.’ 

Maar mocht je een onderzoeker zijn, laat je dan door die conclusie niet weerhouden. Als een derde van de meisjes tussen de 15 en 17 seksueel geweld doormaakt (een derde, laat dat even tot je doordringen) hoe vaak gaat het dan om een meisje uit deze doelgroep? Hoe vaak gaat het bij de nog jongere kinderen om een jongen of meisje uit deze doelgroep? 

Want wat we niet weten is hoe we deze groep beschermen. We kunnen de doelgroep zelf uitleg geven, voorlichting, vertellen wat ze moeten doen als het eenmaal gebeurd is. Mits iemand daar tijd en dus geld voor wil vrijmaken. En dan is het al gebeurd. 

We kunnen ook anderen vertellen: ‘Pas op. Let op deze groep. Let erop als je ze tegenkomt: ze kunnen moeilijker uitleggen dat ze ‘nee’ bedoelen. Ze gedragen zich jonger: wat jij ziet als voorspel hoort voor hen nog bij opgroeien. We moeten iedereen beschermen, niemand verdient het om slachtoffer te worden van seksueel geweld. Ook de kwetsbaren niet.’ 

Zulke verhalen effectief vertellen kost geld, tijd en inzet van verschillende partijen. Helaas gebeurt er zonder cijfermateriaal voor handen in deze maatschappij, die aan elkaar hangt van tellen en toetsen, helemaal niks. Onderzoeken maken inzichtelijk dat er een probleem is en dat er wat gebeuren moet. Ze helpen zien waar het zit zodat duidelijker wordt hoe we deze groep meer veiligheid kunnen bieden. 

Maar vergeet niet dat niemand op cijfers hoeft te wachten om een ander te helpen. Je kan nu al beginnen.

Waardeer je deze blog? Overweeg dan een donatie aan onze Stichting HOEK6. Dat kan via deze link.