‘Hoezo kan hij niet in een klas?’

Thuiszitters. Het is een groeiend probleem, ziet ook minister Slob. Nog nooit heeft onderwijs minder gepast, dan toen het passend werd gemaakt.

Elk kind dat thuis zit, heeft zijn eigen verhaal. Zo zijn er ook kinderen voor wie de plek ‘school’ zelf een probleem is. De geluiden, de geuren, de andere leerlingen, de kleuren, de interessante spullen overal.

Om die reden gaat onze Jongste niet naar school: hij kan dat niet, in een klas.

‘Ja, maar, hoezo niet, hoe ziet dat er dan uit?’ vraagt u zich dan af. ‘Alle kinderen moeten naar school, dat is goed voor ze, sociale dingen leren en zo.’

Daar ben ik het zo mee eens!

Maar het kan niet.

Het begon heel goed, in september, in brugklas 1. Hij vond het leuk, hij deed zijn best, maakte zijn huiswerk, maakte contact met andere kinderen. Alle zorgen die ik had gehad over de overstap lagere school naar voortgezet, leken ineens overdreven en voorbarig. Ik kon zelfs merken dat hij zelfstandiger werd in zijn handelen.

Prachtige cijfers in de eerste toetsweek, de belofte van VWO leek weer helemaal tot leven te komen. ‘Havo,’ zeiden man en ik tegen elkaar. ‘Laten we niet overdrijven.’

Na de herfstvakantie was er een oudergesprek.

‘Hij vindt het wel lastig,’ zei de leerkracht. ‘Als hij eenmaal gekkigheid begint uit te halen, kan ik hem niet meer remmen. Hij hoort me gewoon niet meer. Eigenlijk kan ik hem steeds vaker niet bereiken. Ook tijdens de les niet. Hij kan heel verdiept in een boek zitten lezen, maar dat is dan niet het boek waar we uit werken.’

Ik had eerlijk gezegd ook al gemerkt dat het minder goed ging, vooral aan zijn slaapgedrag. Hij viel steeds later in slaap, was erg onrustig en vroeg wakker, of ‘s morgens nog zo slaperig dat hij niet aanspreekbaar was. Misschien zou af en toe een dag thuis hem helpen.

En geen huiswerk meer.

Dat scheelde ook en nodig had hij het niet, hij snapte stiekem ondertussen wel alles.

Hij deed nog steeds zijn best, de cijfers waren nog mooi – als hij de toets af kreeg. Dat lukte hem steeds vaker niet. Dat maakte hem boos, maar het lukte echt niet. De tijd leek voor hem anders te verlopen dan voor anderen.

In de klas zorgde hij voor onrust.

‘Ik zet ze maar wat vaker uit elkaar,’ zei de leerkracht. ‘Maar ik kan die van jou niet apart in het nisje laten zitten. Dan werkt hij helemaal niet meer en hij moet eigenlijk constant toezicht hebben. Dus hij moet in de klas blijven en daar steekt zijn gedrag de rest aan.’

Dat begreep ik. Al vanaf de peuterschool is dit eigenlijk altijd hetzelfde: het gaat een paar weken goed en uiteindelijk zegt iemand: eigenlijk moeten we hem voortdurend een op een begeleiden. En dat kan niet.

Dat het op de lagere school de laatste jaren zo goed ging kwam, zo drong ineens tot me door, omdat daar de hele school: leerlingen en leraren, zich bezighield met ‘die ene die een beetje anders is’ veilig houden. De andere kinderen kwamen me soms al op het plein tegemoet. ‘Hij wilde vandaag weer achter de poezen aan maar toen heb ik maar even gezegd dat hij terug naar de klas moest.’ Of: ‘Hij was op het schuurtje geklommen en toen heb ik de juf gehaald en nu is hij weer in de klas.’ Of: ‘Hij at steeds zijn broodjes niet op, maar dat kwam omdat Lina zijn melk niet bracht want die is van school dus nu breng ik zijn melk maar en dus zijn zijn broodjes weer op.’

Ik was het bijna normaal gaan vinden. Nee, niet bijna. Ik was het normaal gaan vinden.

Dit vangnet had hij hier niet.

En er was ook geen tijd voor de leerkrachten om dit te doen, want die hadden nog tien leerlingen die speciale aandacht nodig hadden in hun klassen.

‘Maar hij werkt nog wel?’ vroeg ik.

Het bleef even stil.

‘Als ik erbij blijf staan wel,’ zei ze toen. ‘Dan kan ik de volgende opdracht aanwijzen, en dan de volgende, en hem een beetje aanmoedigen.’

‘En als je dat niet doet?’

‘Dan gaat hij dwalen door het lokaal. Soms tikt hij andere kinderen op hun hoofd met zijn waterflesje. Of hij roept ineens wat, kip of zo, of kraai. Het is erg moeilijk voor de andere kinderen om dan rustig te blijven.’

‘Wat gebeurt er dan? Hij slaat ze toch niet hard, hoop ik?’

‘Ach, zij moeten lachen, hij moet lachen, hij kan niet meer stoppen en de andere kinderen zouden dat wel moeten kunnen, maar het lukt ze inmiddels ook niet meer.’

Ik zag het probleem. Jongste had gewoon totaal niet in de gaten waar het hele concept school op gestoeld was, hij zag het blijkbaar als een prima speelplek waar je af en toe ook wat interessante informatie tegenkomt.

‘Maar hij ligt nog niet op zijn rug op de grond met zijn ogen weggedraaid?’ vroeg ik, als soort van laatste strohalm.

Eindelijk kon de leerkracht ergens nee op antwoorden. Zo erg was het nog niet.

‘Ik krijg ook nog wel contact met hem,’ zei ze, ‘Maar daar moet ik wel mijn best voor doen. Hij bedenkt iets en hij doet het en dat wij allemaal er ook nog zijn heeft hij eigenlijk niet echt in de gaten.’

‘Tja, wat moeten we nu,’ vroeg ik me hardop af.

School had een idee. ‘Hij is ongeveer twee uur belastbaar, plus de busrit. Daarna lukt het niet meer. Zullen we een tijdje proberen om twee uur per dag school te doen? En dat jij hem dan haalt, na die les? Dan kunnen we ondertussen zoeken naar een oplossing voor volgend jaar.’

Maar hij ging alleen maar verder achteruit.

Hij kon niet meer zelf in slaap vallen, hij raakte steeds meer taal kwijt. Hij wist niet meer wanneer hij dorst had, hij wist niet meer wanneer hij moest plassen en kreeg koorts en buikpijn en hoofdpijn. Hij hoorde dingen die er niet waren: stemmen die tegen hem spraken, een piano verderop in de straat, gezang en getoeter en geluiden die hij niet goed kon thuisbrengen. Hij werd schrikkerig, rende druk heen en weer, wierp zichzelf om de haverklap op de vloer en slaakte voortdurend kreten. Het was de ergste terugval in jaren.

Toen wisten we het zeker: dit kan dus niet.  

Na alles van Ivio tot alle lokale initiatieven te hebben bekeken, bezocht en beoordeeld op haalbaarheid kwamen we samen met school en de hulpverlening tot de conclusie dat De Oplossing er voor hem (nog) niet is. Overal datzelfde probleem: na een paar uur is hij op. Als hij moet reizen is de helft van zijn belastbaarheid daar al aan op gegaan. En wat dan?

Hij krabbelt nu langzaam op van zijn terugval en is redelijk tevreden. Op goede momenten mist hij die school en al het mooie dat daar is: kookles, gym, de pauze, het practicumlokaal, de feestjes en de uitjes en gewoon daar zijn, samen. Maar hoe graag we het ook willen, het gaat niet. Na een paar uur verdwijnt hij in zijn eigen bijzondere wereldje waar hij voor haast niemand bereikbaar is, omdat hij overprikkelt is en zijn hersenen hem bevelen: bescherm jezelf, trek je terug.

Meer weten? Nieuw Licht maakte een korte docu over jongeren met een burn out.
Nieuw licht Jong en Burn out